07/01/2015
Vlak voor kerst verscheen bij uitgeverij Garant “Kwaliteit van toetsing onder de loep”.
Dit boek, dat onder redactie staat van o.a. Dominique Sluijsmans, waarmee ik binnen Zuijd Hogeschool de afgelopen jaren veel aan innovatietrajecten heb samenwerkt, zal, zo verwacht en hoop ik, als hét handboek voor toetsing in het hoger onderwijs gaan gelden. Ook hoop ik dat het op korte termijn de basis gaat vormen voor menig BKE/SKE-traject. Het boek geeft namelijk concrete handvatten om de kwaliteit van toetsing te analyseren, verbeteren en borgen.
Basismodel van het boek is de methodiek “de toetsing getoetst“, waarvan de kwaliteitspiramide voor eigentijds toetsen en beoordelen, het hart vormt (ontwikkeld door Desirée Joosten-ten Brinke).
In deze piramide wordt kwaliteit van toetsing in zes belangrijke bouwstenen vertaald:
- kwaliteit van toetsitems
- kwaliteit van toetsen en toetsprogramma’s
- kwaliteit van het toetsbeleid
- kwaliteit van de toetsorganisatie
- kwaliteit van toetsbekwaamheid.
Elke bouwsteen kan worden gepositioneerd op een van de vijf ontwikkelingsfasen (Brouwer en Boer, 2013), die elke kwaliteitsmedewerker direct zal herkennen. De fasen zijn:
- fase 1 activiteiten-georiënteerd
- fase 2 proces-georiënteerd
- fase 3 systeem-georiënteerd
- fase 4 ketengeoriënteerd
- fase 5 maatschappij-georiënteerd.
Hoe verder een toetselement (bouwsteen) in de richting van “maatschappij georiënteerd” opschuift, hoe beter, en vooral ook hoe duurzamer, de kwaliteit.
De bouwstenen en de fasen worden vervolgens in het boek geoperationaliseerd op basis van de driedeling ontwerp (a), kwaliteitscriteria (b) en kwaliteitsborging (c). Hierin is de befaamde PDCA-cyclus duidelijk te herkennen.
Dit alles samengevoegd geeft opleidingen concrete analyse-handvatten om te bepalen waar zij op elk relevant gebied van toetsing staan. Ook zijn diverse praktijkopdrachten toegevoegd, waarmee de opleiding de volgende ontwikkelingsstap richting een duurzaam toetssysteem kan maken.
Met zeer veel plezier heb ik zelf ook een bijdrage geleverd aan de uitwerking van dit model. Hierbij heb ik me geconcentreerd op de kwaliteit van de toetsorganisatie. Samen met Els van Zijl (Fontys Hogescholen) heb ik hoofdstuk 7 “kwaliteit van de toetsorganisatie“, geschreven.
In dit hoofdstuk hebben wij onze (positieve) ervaringen als begeleiders bij het opzetten van kennisinfrastructuren en toetsorganisaties, het stroomlijnen van processen en het professionaliseren van samenwerkingsculturen, zoals wij die bij zeer veel (hoge)scholen de afgelopen jaren hebben opgedaan, gebundeld. In het hoofdstuk laten wij het belang zien van het opzetten van een stevige kennisinfrastructuur rondom toetsing en examinering, waarbij de belangrijkste partijen van de toetorganisatie (MT/ teamleiders, de examencommissie, docenten, toetsexperts, ondersteuners en extern werkveld) op een professionele wijze, als comakers samenwerken. Het zijn deze partijen die met elkaar in kaart moeten brengen wat de belangrijkste taken, verantwoordelijkheden en rollen zijn in de toetscyclus, wie wanneer voor wat “eigenaar” is en wie daartoe met wie wanneer en hoe moet samenwerken.
Ook gaan wij in op het belang van procesdenken en proceshandelen in een doorgaans zeer complexe onderwijsomgeving, waarin zeer veel lagen en partijen van elkaar afhankelijk zijn en met elkaar (behoren te) interacteren. We laten zien hoe een toetsproces, op basis van kwaliteitscriteria is in te richten en hoe risico’s daarbij kunnen worden verminderd en gemonitord.
Ook heb ik een bijdrage geleverd aan hoofdstuk 9: “kwaliteit van toetsing geoperationaliseerd“. Hierin gaan de auteurs die aan het boek hebben gewerkt, in op de vraag wanneer er sprake is van een kwalitatief “goede” invulling en uitvoering van toetsing en wanneer er sprake is van “duurzame” kwaliteit?
Ik ben er van overtuigd dat dit boek een belangrijke bijdrage kan en zal leveren aan de kwaliteit van de toetsing in het HBO en daarmee expliciet ook aan de kwaliteit van het onderwijs.
Dus als u het komend jaar serieus aan de slag wilt gaan met toetskwaliteit, toetsorganisatie en professionele cultuur, raad ik u zeer aan dit boek aan te schaffen en samen met uw docententeam te bespreken en toe te passen. Uiteraard ben ik ook dit jaar weer graag bereid uw opleiding(en) hierbij te ondersteunen. Als u behoefte aan ondersteuning heeft, kunt u mij bellen of mailen. We maken dan een afspraak om over de mogelijke opzet van een dergelijk toetskwaliteitstraject verder van gedachten te wisselen.
dr Paul van Deursen
06 – 226 863 16
paul@deursenonderwijsgroep.nl